شبهه ای پیرامون ازدواج اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)

آیا ام المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) قبل از پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلّم) با فرد دیگرى ازدواج کرده بود؟

 اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)، برترین همسر رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلّم)  و یکى از چهار زن برتر بهشتى است. او نخستین کسى است که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم)  ایمان آورد و تمام اموال و دارائى‌هاى خود را در راه پیشرفت اسلام هدیه کرد.

در باره مقام آن حضرت همین بس که خداوند به او سلام فرستاده و وعده قصرى بهشتى به او داده است.

علامه مجلسى (رضوان الله تعالى) علیه در این باره مى‌نویسد:

عَنْ زُرَارَةَ وَحُمْرَانَ وَمُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَ أَبُو سَعِیدٍ الْخُدْرِیُّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلى الله علیه وآله) قَالَ إِنَّ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) قَالَ لِی لَیْلَةَ أُسْرِیَ بِی حِینَ رَجَعْتُ وَقُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ هَلْ لَکَ مِنْ حَاجَةٍ قَالَ حَاجَتِی أَنْ تَقْرَأَ عَلَى خَدِیجَةَ مِنَ اللَّهِ وَمِنِّی السَّلَامَ

وَحَدَّثَنَا عِنْدَ ذَلِکَ أَنَّهَا قَالَتْ حِینَ لَقَّاهَا نَبِیُّ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ لَهَا الَّذِی قَالَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَتْ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّلَامُ وَ مِنْهُ السَّلَامُ وَ إِلَیْهِ السَّلَامُ وَعَلَى جَبْرَئِیلَ السَّلَامُ.

امام باقر (علیه السلام ) از ابوسعید خدرى نقل مى کند: رسول خدا (صلی اله علیه و آله و سلّم) فرمود: درشب معراج وقتى که باز مى گشتم به جبرئیل گفتم: آیا خواسته اى از من داری؟ گفت: درخواست من این است که سلام خدا و مرا به خدیجه برسانى، رسول خدا (صلی اله علیه و آله و سلّم) وقتى که پیام جبرئیل را به خدیجه ابلاغ فرمود، در پاسخ گفت: خداى بزرگ مصدر سلامتى است و همه سلامتیها از او است و تمام سلامتیها به او باز مى گردد، و بر جبرئیل درود و سلام.

المجلسی، محمد باقر (متوفای 1111هـ)، بحار الأنوار، ج 16، ص 7، باب 5 - تزوجه ص بخدیجة رضی الله عنها، تحقیق: محمد الباقر البهبودی، ناشر: مؤسسة الوفاء - بیروت - لبنان، الطبعة: الثانیة المصححة، 1403 - 1983 م.

بخارى به نقل از عائشه مى‌نویسد:

3605 حدثنا سَعِیدُ بن عُفَیْرٍ حدثنا اللَّیْثُ قال کَتَبَ إلی هِشَامٌ عن أبیه عن عَائِشَةَ رضی الله عنها قالت ما غِرْتُ على امْرَأَةٍ لِلنَّبِیِّ صلى الله علیه وسلم ما غِرْتُ على خَدِیجَةَ هَلَکَتْ قبل أَنْ یَتَزَوَّجَنِی لِمَا کنت أَسْمَعُهُ یَذْکُرُهَا وَأَمَرَهُ الله أَنْ یُبَشِّرَهَا بِبَیْتٍ من قَصَبٍ وَإِنْ کان لَیَذْبَحُ الشَّاةَ فَیُهْدِی فی خَلَائِلِهَا منها ما یَسَعُهُنَّ.

عایشه مى گوید: بر هیچ زنى آن قدر حسد نورزیدم که بر خدیجه حسد ورزیدم، او را درک نکردم و قبل از ازدواج من با رسول خدا از دنیا رفته بود، ولى حسدم به این سبب بود که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) او را بیشتر یاد مى‏کرد و خداوند او را به خانه اى بهشتى از طلا و درّ و یاقوت بشارت داده بود و هر گاه گوسفندى را ذبح مى‏نمود براى دوستان خدیجه هدیه مى‏فرستاد.

البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل ابوعبدالله (متوفای256هـ)، صحیح البخاری، ج 3 ص 1388، تحقیق د. مصطفی دیب البغا، ناشر: دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987.

در آثار و کتب بزرگان و اندیشمندان شیعى به فراوانى وجود دارد که با احترام به همه بزرگان و رعایت اختصار به بخشى از پاسخ و توضیح اکتفا و اشاره مى کنیم:

برخى گفته اند: رسول خدا (صلی اله علیه و آله و سلّم) همسر باکره اى غیر از عائشه نداشته است و در باره اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) گفته اند: وى قبل از رسول خدا (صلی اله علیه و آله و سلّم) با دو نفر به نامهاى عتیق بن عبد الله مخزومى و ابوهاله تمیمى ازدواج کرده بود و فرزندانى از آنان نیز داشته است.

این سخن به اعتقاد برخى از بزرگان شیعه قابل قبول نیست؛ زیرا بخش زیادى از این قبیل سخنان را طراحان سیاست با هدف زدودن هاله قداست و پاکى از رحم بانوئى که ظرف وجود کوثر قرآن، حضرت سیده النساء العالمین فاطمه زهراء (سلام الله علیها) است ساخته‌اند و لذا دقت در این موضوع و نقد سخنان موجود در منابع تاریخى و حدیثى شک و شبهه را از بین مى برد.

ابو القاسم اسماعیل بن محمد اصفهانى از دانشمندان اهل سنت تصریح مى‌کند که حضرت خدیجه سلام الله علیها، باکره بوده است.

وکانت خدیجة امرأة باکرة ذات شرف ومال کثیر وتجارة تبعث بها إلى الشام فتکون عیرها کعامة عیر قریش.

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) ، زنى باکره، داراى اعتبار و مال بسیارى بود، کاروان تجارى‌اش را به سوى شام مى‌فرستاد و کاروان او به اندازه تمام کاروان قریش بود.

الأصبهانی، أبو القاسم اسماعیل بن محمد بن الفضل التیمی (متوفاى535هـ)،دلائل النبوة، ج 1 ص 178، تحقیق: محمد محمد الحداد، ناشر: دار طیبة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1409هـ.

ابوالقاسم کوفى از علماى شیعه، در این باره استدلال جالبى کرده است که توجه خوانندگان عزیر را به آن جلب مى‌کنیم. وى در کتاب الإستغاثه مى‌نویسد:

أن الإجماع من الخاص والعام من أهل الأنال ونقلة الأخبار على أنه لم یبق من أشراف قریش ومن ساداتهم وذوی النجدة منهم إلا من خطب خدیجة ورام تزویجها فامتنعت على جمیعهم من ذلک فلما تزوجها رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم غضب علیها نساء قریش وهجرنها وقلن لها خطبک أشراف قریش وأمراؤهم فلم تتزوجی أحدا منهم وتزوجت محمدا یتیم أبی طالب فقیرا لا مال له، فکیف یجوز فی نظر أهل الفهم أن تکون خدیجة یتزوجها أعرابی من تمیم وتمتنع من سادات قریش وأشرافها على ما وصفناه، ألا یعلم ذو التمیز والنظر أنه من أبین المحال وأفظع المقال، ولما وجب هذا عند ذوی التحصیل ثبت أن خدیجة لم تتزوج غیر رسول الله (صلی اله علیه و آله و سلّم) .

مورخان و محدثان شیعه و اهل تسنن بر این مطلب اتفاق دارند که کسى از بزرگان، اشراف، رؤسا و جوانمردان قریش باقى نماند؛‌ مگر این که از اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) خواستگارى کرد و ازدواج با ایشان را آرزو مى‌کرد؛ اما اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) دست رد بر سینه همه آن‌ها زد؛ ولى وقتى رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) با او ازدواج کرد، تمام زنان قریش از او فاصله گرفته و رفت و آمد با وى را ترک کردند و گفتند: تو پیشنهاد سران قریش را رد کردى و تن به همسرى کسى دادى که فقیر است و مال و ثروتى ندارد؟!

با این حال چگونه اهل‏فهم مى‏توانند بپذیرند که اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) با یک اعرابى از قبیله بنى تمیم ازدواج کرده باشد؛ اما خواستگارى بزرگان قریش را نپذیرفته باشد؟

آیا صاحبان فکر و اندیشه نمى‌دانند که این مطلب از آشکارترین محالات و ناپسند‌ترین گفتارها است، وقتى براى اهل تحقیق این مطلب ثابت شود، ثابت مى‌شود که اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) با کسى غیر از رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلّم)  ازدواج نکرده است.

الکوفی، أبو القاسم علی بن أحمد بن موسى ابن الإمام الجواد محمد بن علی (متوفای352هـ)، کتاب الاستغاثة، ج1، ص70، طبق برنامه مکتبة اهل البیت علیهم السلام.

و نیز مى‌توان این سؤال را از اهل تحقیق پرسید که اگر اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) قبل از ازدواج با رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلّم) با یک نفر اعرابى از قبیله تمیم ازدواج کرده بود، آیا موردى براى این سرزنش‌ها پس از ازدواج با رسول خدا (صلى الله علیه وآله و سلّم) باقى مى‌ماند؟ و آیا ازدواج زنى بیوه و شوهر دیده به این اندازه براى تمام مردم مکه مهم بود که بر اساس همین نقل تمام همسران اشراف قریش با وى قطع رابطه کنند؟

اگر اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) شایسته ملامت و سرزنش بود پس چرا (در صورت صحت) هنگام ازدواج با یک نفر اعرابى که بر پاشنه پایش ادرار مى کرد و از هیچ امتیازى بر خوردار نبود ملامت و سرزنش نشد؟ 

از این رو، ما مطمئن هستیم که قضیه ازدواج اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) قبل از رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) از دسیسه‌هاى کسانى است که هیچ حد و مرزى را در فضیلت براى دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) نمى شناختند و هیچ فضیلتى را براى اهل بیت (علیهم السلام ) باقى نگذاشتند؛ مگر این که عین همان را براى دیگران ساختند.


+ اگر اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)، همسرى قبل از رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) نداشته است، زینب،‌ رقیه و ام‌کلثوم، دختران چه کسى بودند؟ آیا فرزندان رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) بودند؟

طبق نقل مورخین، اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) خواهرى بنام هاله داشته است که با مردى مخزومى ازدواج کرده بود و از وى فرزندى همنام مادرش یعنى هاله داشت سپس با مردى تمیمى بنام ابوهند ازدواج کرد که از وى نیز فرزندى بنام هند داشت، این مرد تمیمى همسر دیگرى و از وى دو دختر به نامهاى رقیه و زینب داشت، مادر این دو دختر از دنیا رفت و پس از وى پدر دو دختر از دنیا رفت، هند فرزند هاله به خانواده شوهرش سپرده شد و هاله با این دو دختر که از همسر دیگر شوهرش بودند به خانه اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) آمدند و وى سرپرستى آنان را به عهده گرفت و پس از ازدواج با رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلّم) این دو دختر نزد اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) بودند و در دامن این دو تربیت شدند و عنوان ربیبه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) را گرفتند و بر اساس رسم عرب ربیبه را مانند دختر تلقى مى کردند و به همین جهت آنان را دختران اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) و رسول خدا  (صلی الله علیه و آله و سلّم) مى‌دانستند.

+برخى ازدواج نکردن بانویى مانند خدیجه را که از دو ویژگى جمال و ثروت بهره مند بوده وعلاوه بر آن به خانواده‌اى بزرگ و با امتیاز نسبت داشته را امرى غیر ممکن دانسته اند. وگفته اند: آیا امکان دارد که پدر یا ولى بانوئى مانند خدیجه وى را بدون همسر گذاشته و در تنهائى زندگى کند؟

اولا: پدر اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) در جنگ فجار کشته شده بود.
ثانیا: ولى و سرپرستى غیر از پدر اگر داشته است نمى توانسته است وى را مجبور به همسر گزینى نماید، و لذا منتظر ماندن بانوئى مثل او تا همسرى شایسته و در شان خودش آنهم در آن زمان امرى معقول و قابل قبول است.

نتیجه بحث
در نتیجه اثبات فرزند یا فرزندانى براى اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) از همسرى غیر از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) نه تنها امرى غیر ممکن؛ بلکه با توجه به نقل‌هاى تاریخى محال است؛ بنا بر این ازدواج اُم المومنین حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) قبل از رسول گرامى اسلام  (صلی الله علیه و آله و سلّم) از موضوعات ساختگى است و یا لااقل بر اساس جهل و نادانى و تفسیر غلط از حوادث تاریخى رخ داده است که هر ناقد آگاهى را به این نتیجه مى رساند.

با تشکر از پایگاه اینترنتی موسسه تحقیقاتی حضرت ولیعصر (عج الله تعالی فرجه الشریف)